19 Mart 2024, Salı

Ortostatik hipotansiyon

15 Mayıs 2013, Çarşamba

     


Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu

-Oturduğu yerden kalkınca, ayakta duramıyor. Yüzü kireç gibi olurken gözleri de yukarı kayıyor. Neredeyse "bayılacak gibi oluyorum" diyordu! Annem felç oldu doktor bey. Yaklaşık bir ay süre ile de hastanede kaldı. Ayağa kalkamıyordu. Her türlü işini yatakta yaptık! Sol yanı hiç tutmaz iken, fizik tedavi ile şimdi yürüyebilir hale geldi. Ama ilk başta bu söylediklerimizi çok yaşadık. Şimdi önceye göre daha iyiyiz.

Tansiyon nedir? Hangi sistemler tarafından dengelenir? Normal tansiyon değerleri nedir?
Kanın kalpten vücuda pompalanması sırasında damar duvarına çarpması ve damarların gerilmesi ile ortaya çıkan gerginlik durumu büyük tansiyon değerini verirken; kalbin gevşeyerek kanın odacıklarına dolması sırasındaki damar gerginlik durumu da küçük tansiyon değerini gösterir. Damar duvarındaki basınç ise milimetre civa ile ifade edilir. Yani civa miktarı bir cam boru içinde o kadar milimetre yukarı hareket eder. Tansiyon oluşmasında pompalanan kan miktarı kadar, damar duvarının gerilebilme - esneyebilme yeteneği de önem taşır. Damar yapısı içinde dolaşan kan miktarı ne kadar fazla ise ya da damarların esneyebilme yeteneği ne kadar az ise (damar duvarının yağlanması - ateroskleroz) tansiyon değeri o kadar yüksek olur. Dolaşan kan miktarı az ise (kansızlık, kan kaybı) ya da kalp kanı pompalayamıyorsa (kalp yetmezliği, kalp krizi), damar duvarı gevşek ise (otonom yetmezlik) de tansiyon düşük olur. Dolaşan kanı belirlemede kalbin odacıklarındaki gerilme, böbreklere gelen kan miktarı, boyun damarlarındaki basınç algılayıcı yapıların gerilmesi rol oynar. Damar duvarının gerginliğini ise damar iç yüzeyini kaplayan hücreler ve beyinden omurilik yolu ile gelen sinirler sağlar.

Tansiyon değeri çocukluktan erişkinliğe kadar farklı değerler alır. Erişkin bir kişi için olması gereken sınırlar büyük tansiyon için 130, küçük tansiyon için 85 milimetre civadır. Bu değerlerini üzeri yüksek tansiyondur. Tansiyonun yükselmesi ciddiye alınması gereken bir durumdur. Sonuçları sakat bırakıcı ve ölümcül olabilir. Hastalığın iyi tarafı tedavi ile kötü sonuçları engellenebilmesi iken, kötü yanı bu sonuçların aynı "uzun süreli bir yatırım gibi" ancak yıllar sonra alınabilir olmasıdır. Büyük tansiyonun 100, küçük tansiyonun da 60 milimetre civanın altında olması ise tansiyon düşüklüğü olarak bilinir. Bu durumda pek çok kişide herhangi bir aşikar soruna yol açmadan bulunabilir.

Ortostatik hipotansiyon nedir? Niye olur? Nasıl tanınır?
Tansiyon değeri sabit bir değer değildir. Çünkü insan sabit değildir. Oturur, kalkar, yatar, zıplar, koşar, çalışır... Bu sırada organların kan ihtiyacı değişir artar, azalır. İşte hareketlerimiz ile artan ihtiyaç değişmeleri sırasında yetersizlik oluşması durumuna ortostatik hipotansiyon denir. Büyük tansiyonda 20, küçük tansiyonda da 10 milimetre civa değerinde bir düşme olması gerekir. Eksikliği yaşayan organ beynimizdir. Beyine yetersiz kan gitmesi görmede bulanıklaşma ve ortalığın kararmasına, sendeleme ve dengenin kaybolmasına, kanın vücuttan çekiliyormuş gibi hissedilmesine yol açar. Sık yaşayanlar bilir ve hemen öne doğru eğilir ya da otururlar. Eğer içinde bulunulan durumda bir tedbir alınmaz ise bayılma söz konusu olabilir.

Düşük tansiyon yapan kansızlık, ani kan kaybı, ishal ve aşırı terleme ile sıvı kaybı, gribal enfeksiyon gibi bir hastalık sırasında, kalbin yetmezliği durumlarında tansiyon ayarlanması bozulurken, sinirleri etkileyen şeker hastalığı (10 yıldan sonra), Guillaine-Barre sendromu, amiloid denen proteinlerin birikmesi, omuriliğin etkilenmesi, beyinin yıkıcı süreçli hastalıkları olan Parkinson hastalığı, Levy cisimcikli demans, multipl sistem atrofi hastalığı sırasında gözlenebilir.

Basitçe yatarken, ayağa kalkınca ve ayakta beklemekle değişen tansiyon değerleri incelenir. Büyük ve küçük tansiyondaki düşmeler ile şikayet oluşup oluşmadığına bakılır. Bu testin daha bilimsel hali bir yatak aracılığı ile tapılan "tilt table" testidir. Burada yatar durumdaki yatak dik hale getirilir ve tansiyon değerlerindeki değişme ölçülür. Mantık yine aynıdır.

Nasıl tedavi edilir? Hangi ilaçlar kullanılır?
Tedavide önce çağıran nedenlerden uzak durmak gerekir. Oturup kalkarken yeni duruma alışacak kadar beklemek (yatarken ya da otururken bacaklarda kan birikmesi olur ve ayağa kalkınca da kalbe hemen geri dönemez, tansiyon düşer) bacakları - kalçayı sıkmak, varis çorabı giymek, mutlaka bol su içmek ve tuz alımını arttırmak, sıcak ortamlardan (banyo ve sauna) kaçınmak, az ve sık yemek gerekir. Bunların yanı sıra da nöroloji hekiminin önerdiği ilaçları kullanmak gerekir. Tedavi de tuz ve su tutucu kortizon ilaçları ile (fludrokortizon) damar duvarını kasan ve tansiyonu yükselten ilaçlar (midodrine) kullanılır.

Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu
Adnan Menderes Üniversitesi
Nöroloji AD, AYDIN
www.aydinnoroloji.com



Yazarın Tüm Yazıları
Yaşlılık ve sağlıklı yaşam 25 Mart 2014, Salı
Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması 18 Mart 2014, Salı
Damar iltihaplanması - Vaskülit 11 Mart 2014, Salı
Behçet Hastalığı 4 Mart 2014, Salı
Beyin ölümü 25 Şubat 2014, Salı
İnsan sağlığı ve bilgi üretimi 18 Şubat 2014, Salı
Apraksi - Hareketin yapılamaması 11 Şubat 2014, Salı
Spinoserebellar ataksi 28 Ocak 2014, Salı
Epilepsi ve cerrahisi 21 Ocak 2014, Salı
Servikal spondilotik myelopati 14 Ocak 2014, Salı
Temporal arteritis 7 Ocak 2014, Salı
Kapı - Duvar 2 Ocak 2014, Perşembe
Göz felci (Gözde hareket kaybı) 24 Aralık 2013, Salı
Paraneoplastik sendrom 17 Aralık 2013, Salı
Düşük el (Radiyal sinir felci) 10 Aralık 2013, Salı
Status Epileptikus (Nöbet fırtınası) 3 Aralık 2013, Salı
Beynin sağ ve sol yarısı 26 Kasım 2013, Salı
Beyin tümörü ve nöbet geçirme 19 Kasım 2013, Salı
Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman 5 Kasım 2013, Salı
Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması) 26 Ekim 2013, Cumartesi
Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım? 11 Ekim 2013, Cuma
İlaçlar ve vücudumuz 1 Ekim 2013, Salı
Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması 17 Eylül 2013, Salı
Davranışlar ve sağlığımız 12 Eylül 2013, Perşembe
Göz hareketleri ve bozuklukları 3 Eylül 2013, Salı
Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu 20 Ağustos 2013, Salı
Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis 14 Ağustos 2013, Çarşamba
Sınırlar ve canlılık 6 Ağustos 2013, Salı
Siyatik sinir etkilenmesi. 30 Temmuz 2013, Salı
Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV 23 Temmuz 2013, Salı
Sıcaklık, ısı ve bedenimiz 16 Temmuz 2013, Salı
Damar sertliği - Ateroskleroz 10 Temmuz 2013, Çarşamba
Uyku ve baş ağrısı 3 Temmuz 2013, Çarşamba
Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati 26 Haziran 2013, Çarşamba
Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum 19 Haziran 2013, Çarşamba
Yutma bozukluğu - Disfaji 12 Haziran 2013, Çarşamba
Geçici Bellek Kaybı 4 Haziran 2013, Salı
Ortostatik hipotansiyon 15 Mayıs 2013, Çarşamba
Kulak çınlaması - Tinnitus 7 Mayıs 2013, Salı
Kore - Sydenham koresi 30 Nisan 2013, Salı
Vitamin B12 ve sinir sistemi 23 Nisan 2013, Salı
Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri 16 Nisan 2013, Salı
Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler 11 Nisan 2013, Perşembe
Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS 3 Nisan 2013, Çarşamba
Beynimiz ve yaşlanma 27 Mart 2013, Çarşamba
Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2 19 Mart 2013, Salı
Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1 11 Mart 2013, Pazartesi
Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu 5 Mart 2013, Salı
Hemifasiyal spazm - Yüzde ve gözde istenmeyen kasılma durumu 27 Şubat 2013, Çarşamba
Tiroid bezi ve göz hastalığı 23 Şubat 2013, Cumartesi
Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı 6 Şubat 2013, Çarşamba
Demans - Bunama hastalığı 29 Ocak 2013, Salı
Yalancı tümör sendromu (Psuedotumor cerebri) 22 Ocak 2013, Salı
Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı 15 Ocak 2013, Salı
Uykusuzluk - İnsomni 8 Ocak 2013, Salı
Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi 1 Ocak 2013, Salı
Bel ağrısı 24 Aralık 2012, Pazartesi
Uykuda nefes durması - Horlama 18 Aralık 2012, Salı
Bayılma (Senkop) 12 Aralık 2012, Çarşamba
Beyin kanaması ve yüksek tansiyon (Hipertansiyon) 4 Aralık 2012, Salı
Ağrı kesici kötüye kullanım baş ağrısı 29 Kasım 2012, Perşembe
Diyabetik nöropati (Şeker hastalığı ve sinir iltihabı) 20 Kasım 2012, Salı
Fibromyalji Sendromu 13 Kasım 2012, Salı
İnflamatuar myopatiler - (Dermatomyozit/Polimyozit) 7 Kasım 2012, Çarşamba
Myastenia Gravis 30 Ekim 2012, Salı
Akut inflamatuar demyelinizan nöropati - GBS (Guillain-Barre Sendromu) 23 Ekim 2012, Salı
Nöbet geçirme - Sara hastalığı (Epilepsi) 16 Ekim 2012, Salı
Optik Nörit 9 Ekim 2012, Salı
İnme - Stroke 3 Ekim 2012, Çarşamba
Botulinum toksini - Distoni 26 Eylül 2012, Çarşamba
Yanan ayaklar - Küçük lif nöropatisi 18 Eylül 2012, Salı
Yüz felci - Fasiyal paralizi 12 Eylül 2012, Çarşamba
Huzursuz Bacaklar Sendromu 4 Eylül 2012, Salı
Trigeminal nevralji 28 Ağustos 2012, Salı
Tek gözde ağrısız - ani görme kaybı (Amarozis Fugax) 21 Ağustos 2012, Salı
Parkinson Hastalığı 14 Ağustos 2012, Salı
El titremesi - Tremor 7 Ağustos 2012, Salı
Sinir Sıkışması - Karpal Tünel Sendromu 31 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (2. bölüm) 24 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (1. bölüm) 17 Temmuz 2012, Salı
Çift görme 10 Temmuz 2012, Salı
Baş dönmesi 3 Temmuz 2012, Salı
Prof. Dr. Kıylıoğlu Çine Madran’da 2 Temmuz 2012, Pazartesi