19 Mart 2024, Salı

Sınırlar ve canlılık

6 Ağustos 2013, Salı

     


Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu
-Kim canlıdır? Canlı olabilmek için ne gerekir? Nasıl doğuyor, büyüyor ve ölüyoruz? Bir canlı olarak kabul edilen ve sütü yoğurt haline getiren mikrop ile, ishal yapan barsak paraziti, topraktaki solucan, ormandaki meşe ağacı, daldaki kuş ve denizdeki balık arasında nasıl bir ilişki vardır?
Yanıt kısadır. Canlı tepki verir, değişme yeteneği taşır ve hücrelerden oluşur. Hücre yapısı canlılığı sağlar. Yapı "tek göz ev" gibidir. Evde yemek - tamir - temizlik işleri nasıl o tek gözde yapılır ise hücrede de aynıdır. Hücrenin en önemli yapısı da hücre duvarıdır. Evin duvarına benzer. İçeriyi dışarının kötü etkilerinden korur. Kısa bir ifade ile canlılık sınırların var olması nedeniyledir.

Tek bir hücre canlı mı olurmuş? Bu nasıl bir şeydir?
Evet, mikroplar (bakteri - virüs) buna örnektir. Tek bir hücredir ve kendi başına canlı kalırlar. İnsanın dayanamayacağı koşullara bile - çok sıcağa ya da soğuğa - dayanabilirler. Şartlar uygun hale geldiğinde de çoğalırlar. Bir tehdit ya da tehlike karşısında yapılarını o tehdide direnecek şekilde değiştirebilme yetenekleri taşırlar. Grip aşılarının tam olarak koruyamamasının altında bu sebep bulunur. Bir mikrop için yani bir hücre için "sınırlar sıkı şekilde korunmalı, değişime açık olunmalı ve uyum sağlanmalı" kuralı çok önemlidir. Çok sayıda hücrenin bir araya geldiği diğer canlılarda da bu kural vardır. Kedi - köpekler, avlanma alanlarını işeyerek - koku ile işaretler ve bu alanları korurlar. İnsan da evine, tarlasına, ilişkisine bir sınır koyar ve o sınırı korur.

Hücre neden bencildir? Hayvanlar ve insan farklı mıdır?
Mikrobun kendi sınırlarını sıkı koruması başkasına ait sınırların içine girmeyeceği anlamının taşımaz. Mikrop yaşamak ve çoğalmak ister, sadece kendini düşünür. Kimse bu durumu yadırgayamaz! Ancak hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşan dokular - organlar ve organizma "tek hücre" gibi davranamaz. Bu hücreler ortak kader" için bir arada bulunurlar. Örneği basittir. Kalp hücreleri kalp krizi ile öldüğünde beyin hücreleri istedikleri kadar sağlıklı olsun canlı kalamazlar. Aynı bedende aynı kaderi paylaşacak hücreler bencil olamazlar. Bu nedenle yan yana duran iki sinir hücresi birbirine sürekli iyi ve güzel mesajlar gönderir. "Ben buradayım, sana ihtiyacım var. Sen de orada dur iyi mi" derler. Birbirlerini destekler. Tek hücreye ait olan bencilik gider, sosyallik kazanılır. Hücrelerdeki bu durum insanda iki insanın sırt sırta yaslanarak oturması gibidir.
İnsan hücreler topluluğudur ve bunun gereği olarak bencil olmaması gerekir. Ama hem bencil ve hem de cüretkardır! Sınırlarına kimseyi sokmaz iken, başkasının sınırlarına girmekten çekinmez. Yapısı gereği insan bir başına değil, toplum içinde yaşar. Muhtaç olduğu, ihtiyacı olduğu diğerlerini - insan ya da hayvan fark etmez - gruplandırır, küçümser, ezer ve hatta yok eder. Bu davranış "tek hücreye ait" bir davranıştır. Hücreler topluluğu olan insan böyle olmamalı, yanındakine destek olmalı ve bu sayede oluşmuş sağlıklı toplumda, uyum içinde yaşamalıdır.

Bencil hücreler, nasıl sosyal insan haline döner? Bu dönüşüm mümkün müdür?
Mümkündür. Ama zorluklar barındırır. İnsan beyni, hücreler topluluğu olarak doğruyu yanlıştan ayırt etme, karar verme, yargılama, soyut düşünme gibi üst düzey becerilere sahiptir. İnsan beyni yaşadığı toplum içinde eğitim, etik ve ahlaki değerlere bağlılık, inançtaki saflık ve de en önemlisi denetleme ve düzeltme mekanizmaları ile sosyal olmayı öğrenir. Bencillik beyinin kullanılmadığı, tek hücrenin temel dürtüsel davranışıdır. Canlılığın en ilkel durumudur. Bencilce davranışa kızmak yerine "bu toplumda nasıl bir hata yapılmış ki beyinin kullanılması bırakılmıştır! diye düşünmek gerekir.


Yazarın Tüm Yazıları
Yaşlılık ve sağlıklı yaşam 25 Mart 2014, Salı
Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması 18 Mart 2014, Salı
Damar iltihaplanması - Vaskülit 11 Mart 2014, Salı
Behçet Hastalığı 4 Mart 2014, Salı
Beyin ölümü 25 Şubat 2014, Salı
İnsan sağlığı ve bilgi üretimi 18 Şubat 2014, Salı
Apraksi - Hareketin yapılamaması 11 Şubat 2014, Salı
Spinoserebellar ataksi 28 Ocak 2014, Salı
Epilepsi ve cerrahisi 21 Ocak 2014, Salı
Servikal spondilotik myelopati 14 Ocak 2014, Salı
Temporal arteritis 7 Ocak 2014, Salı
Kapı - Duvar 2 Ocak 2014, Perşembe
Göz felci (Gözde hareket kaybı) 24 Aralık 2013, Salı
Paraneoplastik sendrom 17 Aralık 2013, Salı
Düşük el (Radiyal sinir felci) 10 Aralık 2013, Salı
Status Epileptikus (Nöbet fırtınası) 3 Aralık 2013, Salı
Beynin sağ ve sol yarısı 26 Kasım 2013, Salı
Beyin tümörü ve nöbet geçirme 19 Kasım 2013, Salı
Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman 5 Kasım 2013, Salı
Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması) 26 Ekim 2013, Cumartesi
Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım? 11 Ekim 2013, Cuma
İlaçlar ve vücudumuz 1 Ekim 2013, Salı
Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması 17 Eylül 2013, Salı
Davranışlar ve sağlığımız 12 Eylül 2013, Perşembe
Göz hareketleri ve bozuklukları 3 Eylül 2013, Salı
Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu 20 Ağustos 2013, Salı
Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis 14 Ağustos 2013, Çarşamba
Sınırlar ve canlılık 6 Ağustos 2013, Salı
Siyatik sinir etkilenmesi. 30 Temmuz 2013, Salı
Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV 23 Temmuz 2013, Salı
Sıcaklık, ısı ve bedenimiz 16 Temmuz 2013, Salı
Damar sertliği - Ateroskleroz 10 Temmuz 2013, Çarşamba
Uyku ve baş ağrısı 3 Temmuz 2013, Çarşamba
Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati 26 Haziran 2013, Çarşamba
Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum 19 Haziran 2013, Çarşamba
Yutma bozukluğu - Disfaji 12 Haziran 2013, Çarşamba
Geçici Bellek Kaybı 4 Haziran 2013, Salı
Ortostatik hipotansiyon 15 Mayıs 2013, Çarşamba
Kulak çınlaması - Tinnitus 7 Mayıs 2013, Salı
Kore - Sydenham koresi 30 Nisan 2013, Salı
Vitamin B12 ve sinir sistemi 23 Nisan 2013, Salı
Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri 16 Nisan 2013, Salı
Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler 11 Nisan 2013, Perşembe
Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS 3 Nisan 2013, Çarşamba
Beynimiz ve yaşlanma 27 Mart 2013, Çarşamba
Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2 19 Mart 2013, Salı
Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1 11 Mart 2013, Pazartesi
Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu 5 Mart 2013, Salı
Hemifasiyal spazm - Yüzde ve gözde istenmeyen kasılma durumu 27 Şubat 2013, Çarşamba
Tiroid bezi ve göz hastalığı 23 Şubat 2013, Cumartesi
Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı 6 Şubat 2013, Çarşamba
Demans - Bunama hastalığı 29 Ocak 2013, Salı
Yalancı tümör sendromu (Psuedotumor cerebri) 22 Ocak 2013, Salı
Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı 15 Ocak 2013, Salı
Uykusuzluk - İnsomni 8 Ocak 2013, Salı
Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi 1 Ocak 2013, Salı
Bel ağrısı 24 Aralık 2012, Pazartesi
Uykuda nefes durması - Horlama 18 Aralık 2012, Salı
Bayılma (Senkop) 12 Aralık 2012, Çarşamba
Beyin kanaması ve yüksek tansiyon (Hipertansiyon) 4 Aralık 2012, Salı
Ağrı kesici kötüye kullanım baş ağrısı 29 Kasım 2012, Perşembe
Diyabetik nöropati (Şeker hastalığı ve sinir iltihabı) 20 Kasım 2012, Salı
Fibromyalji Sendromu 13 Kasım 2012, Salı
İnflamatuar myopatiler - (Dermatomyozit/Polimyozit) 7 Kasım 2012, Çarşamba
Myastenia Gravis 30 Ekim 2012, Salı
Akut inflamatuar demyelinizan nöropati - GBS (Guillain-Barre Sendromu) 23 Ekim 2012, Salı
Nöbet geçirme - Sara hastalığı (Epilepsi) 16 Ekim 2012, Salı
Optik Nörit 9 Ekim 2012, Salı
İnme - Stroke 3 Ekim 2012, Çarşamba
Botulinum toksini - Distoni 26 Eylül 2012, Çarşamba
Yanan ayaklar - Küçük lif nöropatisi 18 Eylül 2012, Salı
Yüz felci - Fasiyal paralizi 12 Eylül 2012, Çarşamba
Huzursuz Bacaklar Sendromu 4 Eylül 2012, Salı
Trigeminal nevralji 28 Ağustos 2012, Salı
Tek gözde ağrısız - ani görme kaybı (Amarozis Fugax) 21 Ağustos 2012, Salı
Parkinson Hastalığı 14 Ağustos 2012, Salı
El titremesi - Tremor 7 Ağustos 2012, Salı
Sinir Sıkışması - Karpal Tünel Sendromu 31 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (2. bölüm) 24 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (1. bölüm) 17 Temmuz 2012, Salı
Çift görme 10 Temmuz 2012, Salı
Baş dönmesi 3 Temmuz 2012, Salı
Prof. Dr. Kıylıoğlu Çine Madran’da 2 Temmuz 2012, Pazartesi