-Karımın zoru ile geldim doktor bey! Gece onun boynuna yapışmışım! Rüya gördüğümü zannediyordum ama meğer rüyamdakileri yapıyormuşum. Bizimkiler derdi zaten "bu oğlan deli yatar, üzerinde yorgan bırakmaz" diye. Ama ben çok korktum. Karım da öyle. Ben karımı çok seviyorum doktor bey, ona zarar vermek ister miyim? Neyim var benim? Ne oluyor bana?
Parasomni nedir? Kaç tür parasomni vardır? Hangi doktora gitmeliyim?

Kelime anlamı "uykuya eşlik eden" olarak bilinen bu durum, uyku sırasında oluşmaması gereken motor - duyusal - ya da otonom sinir sistemi hareketlerinin oluşması durumudur. Pek çok farklı durumu içinde barındırır. REM evresinde görülen davranış bozuklukları, uyku felçleri, kabuslar, uykuda yürüme, uykuda uyanma ve ağlama, şaşkın bir şekilde uyanma, uykuda yemek yeme, yatağa işeme sayılabilir. Uyku ile ilişkili bozukluklar için en akılcı tutum öncelikle nöroloji hekimine gitmektir.

Uyku evreleri nelerdir? Bu evrelerde neler olur? Parasomnilerin uyku evresi ile ilişkisi var mıdır?
Uyku basitçe hızlı göz hareketlerinin olduğu ve olmadığı dönemler diye ikiye ayrılabilir. Uykunun dörtte üçünde hızlı göz hareketi bulunmaz ve bu evrede beyin aktivitesi iyice yavaşladığı için yavaş dalga uykusu adını alır. Yüzeyel uykudan, derin uykuya doğru bir - bir buçuk saat süren ve gittikçe yavaşlayan beyin aktivitesi, hızlı göz hareketlerinin eşlik ettiği, beyin aktivitesinin uyanıklık gibi olduğu ama kasların felç olmuş gibi hiç hareket etmediği REM uykusuna geçer. REM uykusu süre olarak ilk başta kısa iken, sabaha doğru artar. Parasomniler hem yavaş dalga uykusunda, hem de REM uykusunda ortaya çıkabilir.

Parasomniler günlük yaşantıda nasıl görünürler? Ben nasıl tanırım?
Yavaş dalga uykusunda uyanma bozuklukları olur. En tipik örneği uyur - gezerliktir. Gecenin ilk yarısında daha sıktır. Hafif halinde kişi kendini bir anda yatakta oturur bulurken, gezerken de uyanabilir ve öncesi hatırlanmaz. Ailesel öykü vardır ve bu durum genellikle ergenlikte kaybolur. Düşme, zarar görme riski barındırır. Uykusuzluk, alkol ya da ilaç kullanımı bu durumu tetikler ve ortaya çıkarır. Uykuyu bozan başka hastalık - uyku apnesi - var mı diye bakmak gerekebilir. Çevreyi düşmelere karşı zararsız hale getirmek, uyku süresini düzenlemek ve gerekirse ilaç tedavisi kullanmak uygundur.

Yavaş dalga uykusunun bir diğer uyanma bozukluğu ile giden hastalığı "gece terörü"'dür. Her gece, aynı vakitte uyanıp dakikalarca ağlayan ve sizin susturamadığınız, sabahleyin de bunu hatırlamayan bir çocuk hayal edin. Sizin uykunuz kayıp, moraliniz bozuk ama o hiçbir şey olmamış gibi neşeli ve mutlu! "Gece terörü" dediğimiz durum! Yine kabus dediğimiz korkulu rüyalar da yavaş dalga uykusunda ve daha çok gecenin son yarısında ortaya çıkarlar. Korku içinde uyanan kişi gece terörünün aksine bu rüyasını ve uyanmasını hatırlar. Bu durum kişiyi etkileyen korkutucu yaşam olaylarının rüyaya girmesi gibidir ama burada korkutucu bir olay bulunmaz.

REM dönemi davranış bozuklukları ise basit bir gülme veya çığlık atmadan, tekmeleme - yumruklama, koşmaya kadar değişir. Yavaş dalga uykusunda kaslar kasılabilir ve gece yatakta sağa sola dönmek mümkünken, REM döneminde kaslar kasılamaz. İşte kasılmaması gereken kasların kasılması ile REM davranış bozukluğu ortaya çıkar. Bu dönemde görülen rüyalar canlı, hareketli yani "aksiyon" ile doludur. Rüyalar gerçek hayat gibi yaşanır. Burada hem hastanın kendi hem de yatak arkadaşı yaralanabilir. Ani ortaya çıkması alkol kesilmesi, toksik madde ya da ilaca bağlı iken, uzun süreli olması nörolojik, psikolojik kökenli olabilir. Anti depressan ilaçlar, kafein ilişkili olabilir. Parkinson hastalığı, ya da Parkinson benzeri hastalıklar ortaya çıkmadan REM dönemi davranış bozukluğu gözlenebilir. Narkolepsi dediğimiz aniden uykuya dalama durumu, nefesin gece durduğu uyku apnesi ve epileptik nöbetler ile karışabildiği için polisomnografik inceleme gerekli olur.

Uyku paralizisi uykuya dalarken ya da uyanırken olan "kıpırdayamama" durumudur. İki kişiden bir hayatında bu durumu yaşar. Ani düşmeler, gündüzleri istemeden aniden uykuya dalmalar yok ise yani narkolepsi hastalığını düşündüren bulgular yok ise çok da önemli değildir. Narkolepsi için ise mutlaka test yapmak gerekir.

Gece işemeleri bilinen bir durumdur. Ancak öncelikle yapısal - psikolojik sorunların araştırılması ve düzeltilmesi gerekir. Sonuç alınamaz ise o zaman nörolojik diğer sorunlar ile birlikteliği araştırılır. Epileptik nöbetler, uyku apnesi mutlaka dışlanmalıdır.

Nasıl tanınır ve nasıl incelenir? Bu hastalık ailesel midir?
Öykü almak çoğunlukla yeterli olmakla beraber, polisomnografik inceleme eşlik eden ve karışabilen durumları ortaya koymada değerlidir. Hemen bütün parasomnilerde ailede benzer öyküler bulunur. Ama net genetik geçiş bütün grupta gösterilememiştir.