19 Mart 2024, Salı

Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler

11 Nisan 2013, Perşembe

     


Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu
-Karımın zoru ile geldim doktor bey! Gece onun boynuna yapışmışım! Rüya gördüğümü zannediyordum ama meğer rüyamdakileri yapıyormuşum. Bizimkiler derdi zaten "bu oğlan deli yatar, üzerinde yorgan bırakmaz" diye. Ama ben çok korktum. Karım da öyle. Ben karımı çok seviyorum doktor bey, ona zarar vermek ister miyim? Neyim var benim? Ne oluyor bana?
Parasomni nedir? Kaç tür parasomni vardır? Hangi doktora gitmeliyim?

Kelime anlamı "uykuya eşlik eden" olarak bilinen bu durum, uyku sırasında oluşmaması gereken motor - duyusal - ya da otonom sinir sistemi hareketlerinin oluşması durumudur. Pek çok farklı durumu içinde barındırır. REM evresinde görülen davranış bozuklukları, uyku felçleri, kabuslar, uykuda yürüme, uykuda uyanma ve ağlama, şaşkın bir şekilde uyanma, uykuda yemek yeme, yatağa işeme sayılabilir. Uyku ile ilişkili bozukluklar için en akılcı tutum öncelikle nöroloji hekimine gitmektir.

Uyku evreleri nelerdir? Bu evrelerde neler olur? Parasomnilerin uyku evresi ile ilişkisi var mıdır?
Uyku basitçe hızlı göz hareketlerinin olduğu ve olmadığı dönemler diye ikiye ayrılabilir. Uykunun dörtte üçünde hızlı göz hareketi bulunmaz ve bu evrede beyin aktivitesi iyice yavaşladığı için yavaş dalga uykusu adını alır. Yüzeyel uykudan, derin uykuya doğru bir - bir buçuk saat süren ve gittikçe yavaşlayan beyin aktivitesi, hızlı göz hareketlerinin eşlik ettiği, beyin aktivitesinin uyanıklık gibi olduğu ama kasların felç olmuş gibi hiç hareket etmediği REM uykusuna geçer. REM uykusu süre olarak ilk başta kısa iken, sabaha doğru artar. Parasomniler hem yavaş dalga uykusunda, hem de REM uykusunda ortaya çıkabilir.

Parasomniler günlük yaşantıda nasıl görünürler? Ben nasıl tanırım?
Yavaş dalga uykusunda uyanma bozuklukları olur. En tipik örneği uyur - gezerliktir. Gecenin ilk yarısında daha sıktır. Hafif halinde kişi kendini bir anda yatakta oturur bulurken, gezerken de uyanabilir ve öncesi hatırlanmaz. Ailesel öykü vardır ve bu durum genellikle ergenlikte kaybolur. Düşme, zarar görme riski barındırır. Uykusuzluk, alkol ya da ilaç kullanımı bu durumu tetikler ve ortaya çıkarır. Uykuyu bozan başka hastalık - uyku apnesi - var mı diye bakmak gerekebilir. Çevreyi düşmelere karşı zararsız hale getirmek, uyku süresini düzenlemek ve gerekirse ilaç tedavisi kullanmak uygundur.

Yavaş dalga uykusunun bir diğer uyanma bozukluğu ile giden hastalığı "gece terörü"'dür. Her gece, aynı vakitte uyanıp dakikalarca ağlayan ve sizin susturamadığınız, sabahleyin de bunu hatırlamayan bir çocuk hayal edin. Sizin uykunuz kayıp, moraliniz bozuk ama o hiçbir şey olmamış gibi neşeli ve mutlu! "Gece terörü" dediğimiz durum! Yine kabus dediğimiz korkulu rüyalar da yavaş dalga uykusunda ve daha çok gecenin son yarısında ortaya çıkarlar. Korku içinde uyanan kişi gece terörünün aksine bu rüyasını ve uyanmasını hatırlar. Bu durum kişiyi etkileyen korkutucu yaşam olaylarının rüyaya girmesi gibidir ama burada korkutucu bir olay bulunmaz.

REM dönemi davranış bozuklukları ise basit bir gülme veya çığlık atmadan, tekmeleme - yumruklama, koşmaya kadar değişir. Yavaş dalga uykusunda kaslar kasılabilir ve gece yatakta sağa sola dönmek mümkünken, REM döneminde kaslar kasılamaz. İşte kasılmaması gereken kasların kasılması ile REM davranış bozukluğu ortaya çıkar. Bu dönemde görülen rüyalar canlı, hareketli yani "aksiyon" ile doludur. Rüyalar gerçek hayat gibi yaşanır. Burada hem hastanın kendi hem de yatak arkadaşı yaralanabilir. Ani ortaya çıkması alkol kesilmesi, toksik madde ya da ilaca bağlı iken, uzun süreli olması nörolojik, psikolojik kökenli olabilir. Anti depressan ilaçlar, kafein ilişkili olabilir. Parkinson hastalığı, ya da Parkinson benzeri hastalıklar ortaya çıkmadan REM dönemi davranış bozukluğu gözlenebilir. Narkolepsi dediğimiz aniden uykuya dalama durumu, nefesin gece durduğu uyku apnesi ve epileptik nöbetler ile karışabildiği için polisomnografik inceleme gerekli olur.

Uyku paralizisi uykuya dalarken ya da uyanırken olan "kıpırdayamama" durumudur. İki kişiden bir hayatında bu durumu yaşar. Ani düşmeler, gündüzleri istemeden aniden uykuya dalmalar yok ise yani narkolepsi hastalığını düşündüren bulgular yok ise çok da önemli değildir. Narkolepsi için ise mutlaka test yapmak gerekir.

Gece işemeleri bilinen bir durumdur. Ancak öncelikle yapısal - psikolojik sorunların araştırılması ve düzeltilmesi gerekir. Sonuç alınamaz ise o zaman nörolojik diğer sorunlar ile birlikteliği araştırılır. Epileptik nöbetler, uyku apnesi mutlaka dışlanmalıdır.

Nasıl tanınır ve nasıl incelenir? Bu hastalık ailesel midir?
Öykü almak çoğunlukla yeterli olmakla beraber, polisomnografik inceleme eşlik eden ve karışabilen durumları ortaya koymada değerlidir. Hemen bütün parasomnilerde ailede benzer öyküler bulunur. Ama net genetik geçiş bütün grupta gösterilememiştir.


Yazarın Tüm Yazıları
Yaşlılık ve sağlıklı yaşam 25 Mart 2014, Salı
Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması 18 Mart 2014, Salı
Damar iltihaplanması - Vaskülit 11 Mart 2014, Salı
Behçet Hastalığı 4 Mart 2014, Salı
Beyin ölümü 25 Şubat 2014, Salı
İnsan sağlığı ve bilgi üretimi 18 Şubat 2014, Salı
Apraksi - Hareketin yapılamaması 11 Şubat 2014, Salı
Spinoserebellar ataksi 28 Ocak 2014, Salı
Epilepsi ve cerrahisi 21 Ocak 2014, Salı
Servikal spondilotik myelopati 14 Ocak 2014, Salı
Temporal arteritis 7 Ocak 2014, Salı
Kapı - Duvar 2 Ocak 2014, Perşembe
Göz felci (Gözde hareket kaybı) 24 Aralık 2013, Salı
Paraneoplastik sendrom 17 Aralık 2013, Salı
Düşük el (Radiyal sinir felci) 10 Aralık 2013, Salı
Status Epileptikus (Nöbet fırtınası) 3 Aralık 2013, Salı
Beynin sağ ve sol yarısı 26 Kasım 2013, Salı
Beyin tümörü ve nöbet geçirme 19 Kasım 2013, Salı
Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman 5 Kasım 2013, Salı
Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması) 26 Ekim 2013, Cumartesi
Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım? 11 Ekim 2013, Cuma
İlaçlar ve vücudumuz 1 Ekim 2013, Salı
Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması 17 Eylül 2013, Salı
Davranışlar ve sağlığımız 12 Eylül 2013, Perşembe
Göz hareketleri ve bozuklukları 3 Eylül 2013, Salı
Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu 20 Ağustos 2013, Salı
Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis 14 Ağustos 2013, Çarşamba
Sınırlar ve canlılık 6 Ağustos 2013, Salı
Siyatik sinir etkilenmesi. 30 Temmuz 2013, Salı
Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV 23 Temmuz 2013, Salı
Sıcaklık, ısı ve bedenimiz 16 Temmuz 2013, Salı
Damar sertliği - Ateroskleroz 10 Temmuz 2013, Çarşamba
Uyku ve baş ağrısı 3 Temmuz 2013, Çarşamba
Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati 26 Haziran 2013, Çarşamba
Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum 19 Haziran 2013, Çarşamba
Yutma bozukluğu - Disfaji 12 Haziran 2013, Çarşamba
Geçici Bellek Kaybı 4 Haziran 2013, Salı
Ortostatik hipotansiyon 15 Mayıs 2013, Çarşamba
Kulak çınlaması - Tinnitus 7 Mayıs 2013, Salı
Kore - Sydenham koresi 30 Nisan 2013, Salı
Vitamin B12 ve sinir sistemi 23 Nisan 2013, Salı
Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri 16 Nisan 2013, Salı
Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler 11 Nisan 2013, Perşembe
Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS 3 Nisan 2013, Çarşamba
Beynimiz ve yaşlanma 27 Mart 2013, Çarşamba
Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2 19 Mart 2013, Salı
Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1 11 Mart 2013, Pazartesi
Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu 5 Mart 2013, Salı
Hemifasiyal spazm - Yüzde ve gözde istenmeyen kasılma durumu 27 Şubat 2013, Çarşamba
Tiroid bezi ve göz hastalığı 23 Şubat 2013, Cumartesi
Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı 6 Şubat 2013, Çarşamba
Demans - Bunama hastalığı 29 Ocak 2013, Salı
Yalancı tümör sendromu (Psuedotumor cerebri) 22 Ocak 2013, Salı
Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı 15 Ocak 2013, Salı
Uykusuzluk - İnsomni 8 Ocak 2013, Salı
Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi 1 Ocak 2013, Salı
Bel ağrısı 24 Aralık 2012, Pazartesi
Uykuda nefes durması - Horlama 18 Aralık 2012, Salı
Bayılma (Senkop) 12 Aralık 2012, Çarşamba
Beyin kanaması ve yüksek tansiyon (Hipertansiyon) 4 Aralık 2012, Salı
Ağrı kesici kötüye kullanım baş ağrısı 29 Kasım 2012, Perşembe
Diyabetik nöropati (Şeker hastalığı ve sinir iltihabı) 20 Kasım 2012, Salı
Fibromyalji Sendromu 13 Kasım 2012, Salı
İnflamatuar myopatiler - (Dermatomyozit/Polimyozit) 7 Kasım 2012, Çarşamba
Myastenia Gravis 30 Ekim 2012, Salı
Akut inflamatuar demyelinizan nöropati - GBS (Guillain-Barre Sendromu) 23 Ekim 2012, Salı
Nöbet geçirme - Sara hastalığı (Epilepsi) 16 Ekim 2012, Salı
Optik Nörit 9 Ekim 2012, Salı
İnme - Stroke 3 Ekim 2012, Çarşamba
Botulinum toksini - Distoni 26 Eylül 2012, Çarşamba
Yanan ayaklar - Küçük lif nöropatisi 18 Eylül 2012, Salı
Yüz felci - Fasiyal paralizi 12 Eylül 2012, Çarşamba
Huzursuz Bacaklar Sendromu 4 Eylül 2012, Salı
Trigeminal nevralji 28 Ağustos 2012, Salı
Tek gözde ağrısız - ani görme kaybı (Amarozis Fugax) 21 Ağustos 2012, Salı
Parkinson Hastalığı 14 Ağustos 2012, Salı
El titremesi - Tremor 7 Ağustos 2012, Salı
Sinir Sıkışması - Karpal Tünel Sendromu 31 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (2. bölüm) 24 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (1. bölüm) 17 Temmuz 2012, Salı
Çift görme 10 Temmuz 2012, Salı
Baş dönmesi 3 Temmuz 2012, Salı
Prof. Dr. Kıylıoğlu Çine Madran’da 2 Temmuz 2012, Pazartesi