Parkinson Hastalığı

"Bana 'sen niye bize kötü kötü bakmaya başladın' diyorlar.

Anlayamıyorum! Ben onlara kötü kötü bakmıyorum. Ama duruşum değişti sanki, yaşlılık işte...

Önceden dağlardaki tekeler gibiydim, kimse arkamdan yetişemezdi. Şimdi yavaşladım, adımlarım küçüldü, biraz da kamburum çıktı. Yorgunluk başladı ve sesim bile eskisi gibi gür değil artık.

Eşim 'bey, bey; yüksek sesle söyle dediklerini duyamıyorum!' diyor.

Ben yaşlanıyorum diyorum ama...."

Hayır bu sadece yaşlılık değil. Bu Parkinson hastalığı!

Parkinson hastalığı nedir? Niye olur? Nasıl tanınır?
Beyin sapı bölgesi beyin ve omurilik bölgesi arasında kalan ve beyni uyandıran çekirdek dediğimiz yapıların bulunduğu bir yerdir. Bu çekirdekler beyni uyandırma işlemi - uyku ve uyanıklık - yanı sıra moral durumunu düzenleme, ağrı algısını denetleme ve düzenleme, soluk alıp verme, kalbin atışını düzenleme gibi işlerimizi otomatik olarak yaptırır. Parkinson hastalığında beyin sapı bölgesinde bulunan bu yapıların işlevlerinde eksiklikler ortaya çıkar. Eksiklik uzun yıllar içinde ortaya çıktığı için çoğunlukla fark edilemez ve günlük yaşam içinde normalmiş gibi değerlendirilir. Bunlar arasında kabızlık, uykudaki maceralı rüyalar, vücut ve bacak hareketleri, koku almadaki yetersizlik gibi yakınmalar sayılabilir. Bu işaretlerin nedeni aranmış ve normalde olmaması gereken proteinlerin beyin sapı bölgesinde biriktiği ortaya konmuştur. Bu birikim ve nedenini bilemediğimiz enerji eksikliği sonucunda hücrelerimiz ölür. Parkinson hastalığını tanımamıza neden olan el titremesi, hareketlerde yavaşlama ve muayenede bulduğumuz katılık bulgusu bize bu hastalıktaki motor hareketle ilişkili çekirdeklerin bozulduğunu gösterir. Bu çekirdek dopamin denilen kimyasal maddeyi salgılamaktadır.

"İnanmıyorum! Hastalık yıllardır var da, biz onu şimdi mi fark ediyoruz? Daha önce fark edemez miyiz? İlerlemesi durdurulamaz mı?"
Evet hastalığınız yıllardır yavaş yavaş ilerliyor. Motor çekirdek beyin sapı bölgesinde en üstte yerleşir. Beyin sapının en altından başlayan süreç, giderek tüm beyni içine alacaktır. O zaman da unutkanlık, karar alma zorlukları, yanlış yorumlama yapma gibi yakınmalar ortaya çıkacaktır. Daha önce fark etmek ve tanıyı koymak, hem erken tanı yönteminin olmayışı ve hem de kişisel alışkanlıklarımız dolayısı ile olmaz. Hekime ancak günlük yaşamı ciddi olarak etkileyen bulgular olunca gideriz. Hastalığın ilerlemesini durdurmaya yönelik tedavi çalışmaları devam etmekle beraber, tam olarak durduran bir tedavi geliştirilememiştir.

Nasıl tedavi ediliyor? Neye dikkat etmeliyim?

Tıbbi tedavi ve cerrahi tedavi diye basitçe ikiye ayrılabilir. İlaçlar ile eksik olan madde yerine konur. Bu durumda ya dopamin verilir ya da dopamin benzeri maddeler verilir. Hastalığın ilk yıllarında tedaviye yanıt çok iyidir, hastalık yok gibidir. Ama yıllar içinde dopamin ihtiyacı artar ve ortaya çıkan diğer değişiklikler ile birlikte iyileşme süreleri kısalır, ilaç sonrasında istenmeyen oynamalar - kıpırdanmalar olur ya da ilaçtan bağımsız aniden ortaya çıkan hareketsizlik durumları gözlenir. Yıllar geçtikçe, hastalık ilerledikçe yürümede ileri yavaşlama, elde günlük yaşamı etkileyen titremeler olur. Artık cerrahi tedaviye sıra gelmiştir. Yöntem sınırlı sayıdaki merkezde yapılmakla birlikte, pahalıdır ve becerikli ellere ihtiyaç duyar. Beyinde hastalık ile ilişkili özel noktalar seçilir. O bölgeler zedelenir (geri döndürülemez) ya da dışarıdan uzatılan tel ve bir özel pil yardımı ile uyartılır (geri döndürülebilir). Bu işlemler yakınmaları düzeltir. Düzenli kontrol ve hekimin önerilerine uyum dikkat edilmesi gereken noktadır.

"Benim babamda vardı. Bende de Parkinson hastalığı olur mu? Bir komşumda Parkinson hastalığına ilaç neden olmuş, böyle bir şey var mı? Kime başvurmalıyım?"
Ailesel geçen formları vardır. Bu formlar çoğunlukla erken yaşta başlar. Sadece bir kişi de var ve sülalede başka kişilerde yok ise ailesel geçiş çoğunlukla yoktur. Tersi durumda genetik incelemelere gereksinim duyulabilir. Bunların yanı sıra ilaçlar da Parkinson hastalığı benzeri durumlara yol açar. Ama bunlar Parkinsonizm adı ile anılır. Parkinsonizme yol açan ilaçlar dışında daha pek çok durum vardır. Tüm bunların tanınması ve gerekli tedavilerinin yapılmasında Nöroloji hekimi doğru tercih olacaktır.