19 Mart 2024, Salı

Bayılma (Senkop)

12 Aralık 2012, Çarşamba

     


Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu

-Doktor bey bayılmış! Gece yarısıydı, aniden bir ses duydum! Baktım yanımda yok. Bir telaş kalktım. Tuvalette lavabonun yanındaydı. Öyle yerde yatar halde duruyordu. Kafasını çarpmış, kanamış, göl olmuş orası. Hemen getirdik. Ay ömrüm yarı yarıya azaldı. İyileşir mi doktor bey!

-Merak etmeyin, zaten iyi ve kendinde! Alnında hafif bir kesilme olmuş ama bir sorun çıkarmaz. Rahat olun sadece bayılma durumu olmuş.

Bayılma nedir? Zararlı mıdır? Hangi sebeple bayılma olur?

Beyinin kısa süreli kansız kalması ile ayakta durma yeteneğinin ve uyanıklılık halinin kaybolması durumudur. Beklenmedik bir anda, aniden ortaya çıktığı gibi, kısa bir süre içinde de kendiliğinden düzelir. Beklenmedik ve ani olma özelliği ile yaralanma ve kemik kırıklarına neden olabilir.

Bayılmaların çoğu kalbe gelen sinirlerin uyarılması yolu ile olur. Solukluk, terleme, bulantı ve dengesizlik halinin hemen ardından bayılma görülür. Sıcak ortam, uzun süreli ayakta durma, susuz kalma ya da idrar söktürücü ilaç kullanma, tansiyon ilacı kullanma sırasında görülme sıklığı artar. Öğrencilerin bayram provaları, ya da törenlerde uzun süre ile ayakta kalma ile ya da "yaşı ileri ama gönlü genç" emeklilerin banka maaş kuyrukları sırasında "sonbahar yaprağı" gibi düşmesi bu duruma örnek olabilir. Bu anda kan bacaklarda göllenir, kalbe geri dönen kan azalır. Kalbi çalıştıran sinirin de kalbi yavaşlatması eklenince vücuda pompalanan kan miktarı düşer. Benzer yol ile bayılma grip nezle gibi zamanlarda ortaya çıkan "durmayan öksürük sonrasında" ya da erkeklerin tuvalette ayakta işemesi sırasında da gözlenir.

Kalbin ritmini kontrol eden diğer bir bölge boyundaki şah damarı bölgesidir. Yüze ve beynin içine giden damarların ayrıldığı bu noktada tansiyonu ölçen, kalbin hızını buna göre ayarlayan bir yapı bulunur. İlerleyen yaş ile hassas hale gelebilen bu yapı ani ve gereksiz tepkiler verebilir. Kalp atışında geçici olarak durma, tansiyonda ciddi düşmeler olur. Sonuç aynıdır; beyne az kan gider ve bayılma görülür. Bu nedenle boyunda, çene köşesinin hemen altındaki bu bölgeyi sıkıştırmamak (boğazı çok sıkan gömlek ya da kazak), üzerine baskı yapmamak (masaj gibi) gereklidir.

Sinirleri etkileyen hastalıklarda (şeker hastalığı gibi), beyindeki sinir hücrelerini etkileyen hastalıklarda (Parkinson hastalığı gibi) ya da damar içinde dolaşan kanın azlığında (kansızlık olduğunda) kalbin hızı yaptığımız hareketlerin hızına yetişemez. Özellikle yataktan ya da oturulan yerden kalkarken göz kararması ya da bayılacakmış gibi olma durumu görülür. Bu duruma "ortostatik hipotansiyon" denir ve sık gözlenen bir durumdur.

İleri yaşta gözlenen bir diğer neden de kalp ile ilgili bozukluklardır. Bayılmanın egzersiz sırasında olması ya da kişinin çarpıntı hissi ya da göğüs ağrısı hissi duyması sorunun kalp ile ilişkili olduğunu akla getirir. Hele bir de kalp hastalığı hikayesi varsa bu şüpheleri kuvvetle destekler. En sık kalp ritim bozuklukları, kalbin çıkış yolundaki darlıklar bayılmalara neden olur.

En sık ne ile karışır? Nasıl ayrılır? Unutkanlık olur mu?

En sık sara hastalığı ile karışır. Bayılma durumunda kasılma olmaması, gözlerin açık ve yüzün soluk olması, idrar - dışkı kaçırma olmaması, hastanın kendine hemen gelmesi ve şaşkınlık yaşamaması ayırt ettirebilen bulgulardır. Gören bir kişinin vereceği hikaye ya da bu durumun cep telefonuna, videoya kayıt edilmesi çok faydalıdır. Unutkanlık bayılma sırasında gözlenebilen bir bulgudur. Olay anı sıklıkla hatırlanmaz. Gerçi bu durum hem sara hastalığında hem de bayılma sırasında gözlenebildiği için her iki durumu tam olarak ayırt ettirtmez.

Bayılan bir kişiye ne yapmak gerekir? Nasıl araştırılır ve tedavi edilir?

Her bayılan hastada nefes alıp almadığı, kalbinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Nefes alıyor ve kalbi atıyor ise, yaralanma ya da kırığı yok ise ayakları havaya kaldırılır ve başı gövdenin altında tutulur. Bu sayede beyne kan gidişi sağlanmış olur. Bayılan kişi zaten kısa sürede kendine gelir. Kendine gelmez ise hemen acil yardım ilkelerine uygun girişimler yapılmalı ve eş zamanlı 112 servisi aranmalıdır.

Öykü, muayene ve görenlerin ifadeleri önem taşır. Nörolojik olası nedenin bulunması gereklidir. Sebeplere yönelik tedaviler yanı sıra genel uyarılar yapılır. Bunlar günlük sıvı alımının arttırılması, ani hareketlerin yapılmaması, boynu sıkan gömleklerin giyilmemesi, erkeklerin ayakta işememesi gibi önerilerdir.



Yazarın Tüm Yazıları
Yaşlılık ve sağlıklı yaşam 25 Mart 2014, Salı
Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması 18 Mart 2014, Salı
Damar iltihaplanması - Vaskülit 11 Mart 2014, Salı
Behçet Hastalığı 4 Mart 2014, Salı
Beyin ölümü 25 Şubat 2014, Salı
İnsan sağlığı ve bilgi üretimi 18 Şubat 2014, Salı
Apraksi - Hareketin yapılamaması 11 Şubat 2014, Salı
Spinoserebellar ataksi 28 Ocak 2014, Salı
Epilepsi ve cerrahisi 21 Ocak 2014, Salı
Servikal spondilotik myelopati 14 Ocak 2014, Salı
Temporal arteritis 7 Ocak 2014, Salı
Kapı - Duvar 2 Ocak 2014, Perşembe
Göz felci (Gözde hareket kaybı) 24 Aralık 2013, Salı
Paraneoplastik sendrom 17 Aralık 2013, Salı
Düşük el (Radiyal sinir felci) 10 Aralık 2013, Salı
Status Epileptikus (Nöbet fırtınası) 3 Aralık 2013, Salı
Beynin sağ ve sol yarısı 26 Kasım 2013, Salı
Beyin tümörü ve nöbet geçirme 19 Kasım 2013, Salı
Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman 5 Kasım 2013, Salı
Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması) 26 Ekim 2013, Cumartesi
Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım? 11 Ekim 2013, Cuma
İlaçlar ve vücudumuz 1 Ekim 2013, Salı
Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması 17 Eylül 2013, Salı
Davranışlar ve sağlığımız 12 Eylül 2013, Perşembe
Göz hareketleri ve bozuklukları 3 Eylül 2013, Salı
Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu 20 Ağustos 2013, Salı
Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis 14 Ağustos 2013, Çarşamba
Sınırlar ve canlılık 6 Ağustos 2013, Salı
Siyatik sinir etkilenmesi. 30 Temmuz 2013, Salı
Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV 23 Temmuz 2013, Salı
Sıcaklık, ısı ve bedenimiz 16 Temmuz 2013, Salı
Damar sertliği - Ateroskleroz 10 Temmuz 2013, Çarşamba
Uyku ve baş ağrısı 3 Temmuz 2013, Çarşamba
Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati 26 Haziran 2013, Çarşamba
Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum 19 Haziran 2013, Çarşamba
Yutma bozukluğu - Disfaji 12 Haziran 2013, Çarşamba
Geçici Bellek Kaybı 4 Haziran 2013, Salı
Ortostatik hipotansiyon 15 Mayıs 2013, Çarşamba
Kulak çınlaması - Tinnitus 7 Mayıs 2013, Salı
Kore - Sydenham koresi 30 Nisan 2013, Salı
Vitamin B12 ve sinir sistemi 23 Nisan 2013, Salı
Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri 16 Nisan 2013, Salı
Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler 11 Nisan 2013, Perşembe
Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS 3 Nisan 2013, Çarşamba
Beynimiz ve yaşlanma 27 Mart 2013, Çarşamba
Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2 19 Mart 2013, Salı
Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1 11 Mart 2013, Pazartesi
Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu 5 Mart 2013, Salı
Hemifasiyal spazm - Yüzde ve gözde istenmeyen kasılma durumu 27 Şubat 2013, Çarşamba
Tiroid bezi ve göz hastalığı 23 Şubat 2013, Cumartesi
Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı 6 Şubat 2013, Çarşamba
Demans - Bunama hastalığı 29 Ocak 2013, Salı
Yalancı tümör sendromu (Psuedotumor cerebri) 22 Ocak 2013, Salı
Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı 15 Ocak 2013, Salı
Uykusuzluk - İnsomni 8 Ocak 2013, Salı
Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi 1 Ocak 2013, Salı
Bel ağrısı 24 Aralık 2012, Pazartesi
Uykuda nefes durması - Horlama 18 Aralık 2012, Salı
Bayılma (Senkop) 12 Aralık 2012, Çarşamba
Beyin kanaması ve yüksek tansiyon (Hipertansiyon) 4 Aralık 2012, Salı
Ağrı kesici kötüye kullanım baş ağrısı 29 Kasım 2012, Perşembe
Diyabetik nöropati (Şeker hastalığı ve sinir iltihabı) 20 Kasım 2012, Salı
Fibromyalji Sendromu 13 Kasım 2012, Salı
İnflamatuar myopatiler - (Dermatomyozit/Polimyozit) 7 Kasım 2012, Çarşamba
Myastenia Gravis 30 Ekim 2012, Salı
Akut inflamatuar demyelinizan nöropati - GBS (Guillain-Barre Sendromu) 23 Ekim 2012, Salı
Nöbet geçirme - Sara hastalığı (Epilepsi) 16 Ekim 2012, Salı
Optik Nörit 9 Ekim 2012, Salı
İnme - Stroke 3 Ekim 2012, Çarşamba
Botulinum toksini - Distoni 26 Eylül 2012, Çarşamba
Yanan ayaklar - Küçük lif nöropatisi 18 Eylül 2012, Salı
Yüz felci - Fasiyal paralizi 12 Eylül 2012, Çarşamba
Huzursuz Bacaklar Sendromu 4 Eylül 2012, Salı
Trigeminal nevralji 28 Ağustos 2012, Salı
Tek gözde ağrısız - ani görme kaybı (Amarozis Fugax) 21 Ağustos 2012, Salı
Parkinson Hastalığı 14 Ağustos 2012, Salı
El titremesi - Tremor 7 Ağustos 2012, Salı
Sinir Sıkışması - Karpal Tünel Sendromu 31 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (2. bölüm) 24 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (1. bölüm) 17 Temmuz 2012, Salı
Çift görme 10 Temmuz 2012, Salı
Baş dönmesi 3 Temmuz 2012, Salı
Prof. Dr. Kıylıoğlu Çine Madran’da 2 Temmuz 2012, Pazartesi