-Doktor bey bayılmış! Gece yarısıydı, aniden bir ses duydum! Baktım yanımda yok. Bir telaş kalktım. Tuvalette lavabonun yanındaydı. Öyle yerde yatar halde duruyordu. Kafasını çarpmış, kanamış, göl olmuş orası. Hemen getirdik. Ay ömrüm yarı yarıya azaldı. İyileşir mi doktor bey!
-Merak etmeyin, zaten iyi ve kendinde! Alnında hafif bir kesilme olmuş ama bir sorun çıkarmaz. Rahat olun sadece bayılma durumu olmuş.
Bayılma nedir? Zararlı mıdır? Hangi sebeple bayılma olur?
Beyinin kısa süreli kansız kalması ile ayakta durma yeteneğinin ve uyanıklılık halinin kaybolması durumudur. Beklenmedik bir anda, aniden ortaya çıktığı gibi, kısa bir süre içinde de kendiliğinden düzelir. Beklenmedik ve ani olma özelliği ile yaralanma ve kemik kırıklarına neden olabilir.
Bayılmaların çoğu kalbe gelen sinirlerin uyarılması yolu ile olur. Solukluk, terleme, bulantı ve dengesizlik halinin hemen ardından bayılma görülür. Sıcak ortam, uzun süreli ayakta durma, susuz kalma ya da idrar söktürücü ilaç kullanma, tansiyon ilacı kullanma sırasında görülme sıklığı artar. Öğrencilerin bayram provaları, ya da törenlerde uzun süre ile ayakta kalma ile ya da "yaşı ileri ama gönlü genç" emeklilerin banka maaş kuyrukları sırasında "sonbahar yaprağı" gibi düşmesi bu duruma örnek olabilir. Bu anda kan bacaklarda göllenir, kalbe geri dönen kan azalır. Kalbi çalıştıran sinirin de kalbi yavaşlatması eklenince vücuda pompalanan kan miktarı düşer. Benzer yol ile bayılma grip nezle gibi zamanlarda ortaya çıkan "durmayan öksürük sonrasında" ya da erkeklerin tuvalette ayakta işemesi sırasında da gözlenir.
Kalbin ritmini kontrol eden diğer bir bölge boyundaki şah damarı bölgesidir. Yüze ve beynin içine giden damarların ayrıldığı bu noktada tansiyonu ölçen, kalbin hızını buna göre ayarlayan bir yapı bulunur. İlerleyen yaş ile hassas hale gelebilen bu yapı ani ve gereksiz tepkiler verebilir. Kalp atışında geçici olarak durma, tansiyonda ciddi düşmeler olur. Sonuç aynıdır; beyne az kan gider ve bayılma görülür. Bu nedenle boyunda, çene köşesinin hemen altındaki bu bölgeyi sıkıştırmamak (boğazı çok sıkan gömlek ya da kazak), üzerine baskı yapmamak (masaj gibi) gereklidir.
Sinirleri etkileyen hastalıklarda (şeker hastalığı gibi), beyindeki sinir hücrelerini etkileyen hastalıklarda (Parkinson hastalığı gibi) ya da damar içinde dolaşan kanın azlığında (kansızlık olduğunda) kalbin hızı yaptığımız hareketlerin hızına yetişemez. Özellikle yataktan ya da oturulan yerden kalkarken göz kararması ya da bayılacakmış gibi olma durumu görülür. Bu duruma "ortostatik hipotansiyon" denir ve sık gözlenen bir durumdur.
İleri yaşta gözlenen bir diğer neden de kalp ile ilgili bozukluklardır. Bayılmanın egzersiz sırasında olması ya da kişinin çarpıntı hissi ya da göğüs ağrısı hissi duyması sorunun kalp ile ilişkili olduğunu akla getirir. Hele bir de kalp hastalığı hikayesi varsa bu şüpheleri kuvvetle destekler. En sık kalp ritim bozuklukları, kalbin çıkış yolundaki darlıklar bayılmalara neden olur.
En sık ne ile karışır? Nasıl ayrılır? Unutkanlık olur mu?
En sık sara hastalığı ile karışır. Bayılma durumunda kasılma olmaması, gözlerin açık ve yüzün soluk olması, idrar - dışkı kaçırma olmaması, hastanın kendine hemen gelmesi ve şaşkınlık yaşamaması ayırt ettirebilen bulgulardır. Gören bir kişinin vereceği hikaye ya da bu durumun cep telefonuna, videoya kayıt edilmesi çok faydalıdır. Unutkanlık bayılma sırasında gözlenebilen bir bulgudur. Olay anı sıklıkla hatırlanmaz. Gerçi bu durum hem sara hastalığında hem de bayılma sırasında gözlenebildiği için her iki durumu tam olarak ayırt ettirtmez.
Bayılan bir kişiye ne yapmak gerekir? Nasıl araştırılır ve tedavi edilir?
Her bayılan hastada nefes alıp almadığı, kalbinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Nefes alıyor ve kalbi atıyor ise, yaralanma ya da kırığı yok ise ayakları havaya kaldırılır ve başı gövdenin altında tutulur. Bu sayede beyne kan gidişi sağlanmış olur. Bayılan kişi zaten kısa sürede kendine gelir. Kendine gelmez ise hemen acil yardım ilkelerine uygun girişimler yapılmalı ve eş zamanlı 112 servisi aranmalıdır.
Öykü, muayene ve görenlerin ifadeleri önem taşır. Nörolojik olası nedenin bulunması gereklidir. Sebeplere yönelik tedaviler yanı sıra genel uyarılar yapılır. Bunlar günlük sıvı alımının arttırılması, ani hareketlerin yapılmaması, boynu sıkan gömleklerin giyilmemesi, erkeklerin ayakta işememesi gibi önerilerdir.
ÖNEMLİ NOT: Bu sayfalarda yayınlanan okur yorumları okuyucuların kendilerine ait görüşlerdir.