19 Mart 2024, Salı

Damar iltihaplanması - Vaskülit

11 Mart 2014, Salı

     


Prof. Dr. Nefati Kıylıoğlu

-Hiç bir şey yok iken sara nöbeti geçirdi. İlaçla düzeldi ama iki gündür de artık konuşması bozuldu. Ne oldu anlayamadık, daha genç, otuz beşinde! Hocalara okutmaya da götürdüm ama! Bizlik değil, bu doktorluk dediler... Beyin doktoru bir film çektirdi. "Beyin damarı tıkanmış" dedi. Kalp hastalığı da olabilirmiş, damar iltihaplanması da! Nedir bu başımıza gelen?

Damarlar nasıl yapılardır? Damar iltihaplanması ile olan damar tıkanması, yaşla beraber olan damar tıkanmasından farklı mıdır? Damar niye iltihaplanır?

Damarlar kalpten kanı alıp, vücuda dağıtan ve sonra da geri kalbe toplayan yapılardır. Atar damar ve toplar damar olarak ikiye ayrılırlar. Kalpten çıkanlar en büyük çaplı ve kalın duvarlı iken, uzaklaştıkça çapları ve duvar kalınlıkları azalır. Büyük, orta ve küçük çaplı atar damarlar olarak ayrılırlar. Bu damarların iç boşluğundan geçen kan vücuda dağılırken, damar duvarı da canlı bir yapı olarak beslenmek ve ürettiği enerji sayesinde sağlamlığını korumak için çalışır. Damar duvarı beslenme işini küçük çaplı kan damarları yapar. Yani küçük kan damarları büyük kan damarları duvarında onların sağlamlığı için çalışır. Karşılıklı ilişkide, büyükler küçüklere kan gönderir, küçükler de büyüğü ayakta tutar! Damar duvarı aynı zamanda daralma-genişleme özelliğine sahiptir. "Tansiyon" diye bildiğimiz kan basıncını ayarlar.

Yaş ile ortaya çıkan damar daralması -ateroskleroz- basit bir şekilde ifade edildiğinde, yüksek kan yağları ve yüksek tansiyonun varlığında, damar duvarının içinde yağların birikmesidir. Biriken yağlar damar iç boşluğunun daralmasına ve buradan geçen kanın da azalmasına yol açar. Azalmış kan uç yapılar için yetmez ve organda beslenememe olur. Damarın daralması süreci bir günde olmaz, yıllar içinde olur. Damar iltihaplanması ise damar iç boşluğunu kaplayan örtünün iltihaplanması ya da damar duvarındaki kan damarının iltihaplanmasıdır. Mikroplar ile savaşan savunma hücreleri "hedef şaşırır" ve bu yapıları "düşman" belleyerek onlarla savaşa tutuşur. Bu savaş hızlı yapılır ve sonuç da hemen ortaya çıkar. Her iki durumda da sonuç damarın daralması ve hatta tıkanmasıdır. Arkada kalan bölgede yani organda "yıkım" gözlenir.

Damarların iltihaplanmasına yol açan sebep halen tam olarak bilinmez. Savunma hücreleri ya direkt olarak damar duvarı hücrelerine ya da önceden damar duvarında birikmiş olan maddelere -antikorlara- karşı savaşır. Bu süreç sıklıkla geçirilen enfeksiyonlar sonrasında, romatizmal hastalıklar sırasında, bazen de kendiliğinden, ani olarak ortaya çıkar. Genç yaşların hastalığı olmakla birlikte hemen her yaşta gözlenebilir.

Hangi bulgular ile ortaya çıkarlar? Hangi testleri yapmak gerekir? Nasıl tedavi edilir?

Damarın olduğu her organ etkilenebilir. Sıklıkla etkilenen organlar arasında böbrekler-deri-kalp-barsaklar-hava yolları ve akciğerler-beyin ve göz yapıları yer alır. Böbreklerin etkilenmesi ile kanlı işeme, böbrek yetmezliği; derinin etkilenmesi ile deri altında kanamalar ve yaralar; kalpte ritim bozuklukları, göğüs ağrısı ve kalp yetmezliği; barsaklarda delinme, kanama ve karın ağrısı; akciğerlerde kanama sonrasında öksürmekle kan gelmesi, nefes darlığı, sinüzit, burun kanaması; beynin etkilenmesi ile nöbet geçirme, damar tıkanması ya da kanama, sinirlerin iltihaplanması ile kol ya da bacağın felç olması; gözlerin kör olması gibi durumlar ortaya çıkar. Bu organ etkilenmeleri yanı sıra, genel bir halsizlik, terleme, iştah ve kilo kaybı gibi durumlar da gözlenir.

Hastalığı tanımak bütün yakınmalar var iken kolaydır ama başlangıç aşamasında zor olabilir. Öncelikle akla gelmelidir ve ardından da mikrobik ya da mikrobik olmayan iltihap varlığı araştırılmalıdır. Bunu gösteren sedimentasyon ve CRP artışı yanı sıra kansızlık varlığı kan testleri ile ortaya konabilirken, alınan deri-sinir-böbrek biyopsisi ile patolojik olarak iltihaplanma ortaya konabilir. Göz-beyin ve böbrek damarlarındaki daralmayı göstermek için de anjiografik incelemeler yapmak gerekebilir.

Tedavi vücudun savunma hücrelerine "dur" artık savaşma demek ile olur. "İmmün süpressif" denen ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar da masum değildir ama kullanılmaları bu durum varlığında gereklidir. Eğer ilaçlar sözlerini geçirirse hastalık iyileşir. Baskı etkili olmaz ise sonuç da pek iyi değildir. Her zaman olduğu gibi mutlaka sıkı bir hasta - hekim ilişkisi, yani yakın izlem çok önem taşır. 



Yazarın Tüm Yazıları
Yaşlılık ve sağlıklı yaşam 25 Mart 2014, Salı
Serebellar hemoraji - Beyincik kanaması 18 Mart 2014, Salı
Damar iltihaplanması - Vaskülit 11 Mart 2014, Salı
Behçet Hastalığı 4 Mart 2014, Salı
Beyin ölümü 25 Şubat 2014, Salı
İnsan sağlığı ve bilgi üretimi 18 Şubat 2014, Salı
Apraksi - Hareketin yapılamaması 11 Şubat 2014, Salı
Spinoserebellar ataksi 28 Ocak 2014, Salı
Epilepsi ve cerrahisi 21 Ocak 2014, Salı
Servikal spondilotik myelopati 14 Ocak 2014, Salı
Temporal arteritis 7 Ocak 2014, Salı
Kapı - Duvar 2 Ocak 2014, Perşembe
Göz felci (Gözde hareket kaybı) 24 Aralık 2013, Salı
Paraneoplastik sendrom 17 Aralık 2013, Salı
Düşük el (Radiyal sinir felci) 10 Aralık 2013, Salı
Status Epileptikus (Nöbet fırtınası) 3 Aralık 2013, Salı
Beynin sağ ve sol yarısı 26 Kasım 2013, Salı
Beyin tümörü ve nöbet geçirme 19 Kasım 2013, Salı
Hekimlikte hastalığı tanıma ve zaman 5 Kasım 2013, Salı
Normal basınçlı hidrosefali (Beynin su toplaması) 26 Ekim 2013, Cumartesi
Ben Multipl Skleroz (MS) hastası mıyım? 11 Ekim 2013, Cuma
İlaçlar ve vücudumuz 1 Ekim 2013, Salı
Beyin ve beyin zarlarının iltihaplanması 17 Eylül 2013, Salı
Davranışlar ve sağlığımız 12 Eylül 2013, Perşembe
Göz hareketleri ve bozuklukları 3 Eylül 2013, Salı
Dirsekte sinir sıkışması - Kubital Tünel Sendromu 20 Ağustos 2013, Salı
Göz kapağı düşmesi - Blefaroptozis 14 Ağustos 2013, Çarşamba
Sınırlar ve canlılık 6 Ağustos 2013, Salı
Siyatik sinir etkilenmesi. 30 Temmuz 2013, Salı
Pozisyon değişmesi ile ortaya çıkan baş dönmesi - BPPV 23 Temmuz 2013, Salı
Sıcaklık, ısı ve bedenimiz 16 Temmuz 2013, Salı
Damar sertliği - Ateroskleroz 10 Temmuz 2013, Çarşamba
Uyku ve baş ağrısı 3 Temmuz 2013, Çarşamba
Sinir çalışma bozukluğu - Periferik Nöropati 26 Haziran 2013, Çarşamba
Beyin çalışmasının yetmezliği - Deliryum 19 Haziran 2013, Çarşamba
Yutma bozukluğu - Disfaji 12 Haziran 2013, Çarşamba
Geçici Bellek Kaybı 4 Haziran 2013, Salı
Ortostatik hipotansiyon 15 Mayıs 2013, Çarşamba
Kulak çınlaması - Tinnitus 7 Mayıs 2013, Salı
Kore - Sydenham koresi 30 Nisan 2013, Salı
Vitamin B12 ve sinir sistemi 23 Nisan 2013, Salı
Doğa, vücudumuz ve enerji dönüşümleri 16 Nisan 2013, Salı
Uykudaki davranış bozuklukları - Parasomniler 11 Nisan 2013, Perşembe
Amyotrofik Lateral Skleroz - ALS 3 Nisan 2013, Çarşamba
Beynimiz ve yaşlanma 27 Mart 2013, Çarşamba
Myelopati - Omurilik etkilenmesi 2 19 Mart 2013, Salı
Myelopati - Omurilik etkilenmesi - 1 11 Mart 2013, Pazartesi
Akut distoni - İlaç ile ortaya çıkan kasılma durumu 5 Mart 2013, Salı
Hemifasiyal spazm - Yüzde ve gözde istenmeyen kasılma durumu 27 Şubat 2013, Çarşamba
Tiroid bezi ve göz hastalığı 23 Şubat 2013, Cumartesi
Ağrı - Beş duyunun cezalandırıcısı 6 Şubat 2013, Çarşamba
Demans - Bunama hastalığı 29 Ocak 2013, Salı
Yalancı tümör sendromu (Psuedotumor cerebri) 22 Ocak 2013, Salı
Karotis damarı daralması - Şah damarı darlığı 15 Ocak 2013, Salı
Uykusuzluk - İnsomni 8 Ocak 2013, Salı
Parkinson hastalığı ve cerrahi tedavisi 1 Ocak 2013, Salı
Bel ağrısı 24 Aralık 2012, Pazartesi
Uykuda nefes durması - Horlama 18 Aralık 2012, Salı
Bayılma (Senkop) 12 Aralık 2012, Çarşamba
Beyin kanaması ve yüksek tansiyon (Hipertansiyon) 4 Aralık 2012, Salı
Ağrı kesici kötüye kullanım baş ağrısı 29 Kasım 2012, Perşembe
Diyabetik nöropati (Şeker hastalığı ve sinir iltihabı) 20 Kasım 2012, Salı
Fibromyalji Sendromu 13 Kasım 2012, Salı
İnflamatuar myopatiler - (Dermatomyozit/Polimyozit) 7 Kasım 2012, Çarşamba
Myastenia Gravis 30 Ekim 2012, Salı
Akut inflamatuar demyelinizan nöropati - GBS (Guillain-Barre Sendromu) 23 Ekim 2012, Salı
Nöbet geçirme - Sara hastalığı (Epilepsi) 16 Ekim 2012, Salı
Optik Nörit 9 Ekim 2012, Salı
İnme - Stroke 3 Ekim 2012, Çarşamba
Botulinum toksini - Distoni 26 Eylül 2012, Çarşamba
Yanan ayaklar - Küçük lif nöropatisi 18 Eylül 2012, Salı
Yüz felci - Fasiyal paralizi 12 Eylül 2012, Çarşamba
Huzursuz Bacaklar Sendromu 4 Eylül 2012, Salı
Trigeminal nevralji 28 Ağustos 2012, Salı
Tek gözde ağrısız - ani görme kaybı (Amarozis Fugax) 21 Ağustos 2012, Salı
Parkinson Hastalığı 14 Ağustos 2012, Salı
El titremesi - Tremor 7 Ağustos 2012, Salı
Sinir Sıkışması - Karpal Tünel Sendromu 31 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (2. bölüm) 24 Temmuz 2012, Salı
Baş ağrısı - Migren (1. bölüm) 17 Temmuz 2012, Salı
Çift görme 10 Temmuz 2012, Salı
Baş dönmesi 3 Temmuz 2012, Salı
Prof. Dr. Kıylıoğlu Çine Madran’da 2 Temmuz 2012, Pazartesi