Deve Güreşleri

Deve güreşleri senelerdir, bu bölgede yapıla gelen önemli bir kültürdür. Aslında bugün develerin güreştirilmesinin, geçmiş dönemlerde insanların hayatlarında develerin ne kadar yer kapladığını göstermektedir. Ne de olsa durduk yere icat edilip bu kadar insanı her sene deve güreşi meydanlarına toplayabilmek mümkün değildir.

Genel olarak hayvanların insan hayatında önem arz ettiği açıktır. Günümüzün teknolojisinin o kadar gelişmiş olmasına rağmen, birçok yerde hâlâ daha hayvanlar yük taşıma için veya başka ihtiyaçlar için kullanılmaktadır. Seneler öncesinin savaşlarda tankı, taşımada tırı olan develer, çok pahalı hayvanlardı.

Develer sadece taşıma veya savaş için değil eti, sütü ve derisi için de kullanılıyordu. Tabii insanlar bu kadar çok develerle içli dışlı olduklarından dolayı da onları eğlence aracı olarak da kullanmışlardı.

Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Süleyman Yükçü’ nün hazırladığı “İki kültür iki güreş” adlı kitabında Deve güreşlerinin bizim bölgemizde başlayana kadar izlediği kronolojik sırayı aktarmak istiyorum.

 M.Ö. 6. Veya 5. Yüzyıl Hakasya Cumhuriyeti Sulekskaya’da kaya üzerine çizilmiş çift hörgüçlü develerin güreşi resmedilmiştir.

 M.Ö. 6. Veya 5. Yüzyıl Besoba Kurgan, Batı Kazakistan Arkeoloji Müzesi’nde çift hörgüçlü develerin güreşi resmedilmektedir.

 M.Ö. 5. Veya 4. Yüzyılda tarihlenen Fillippouka Kurgan Güney Urallar Arkeoloji Müzesi’nde bronz levhada çift hörgüçlü develer birbirlerini ısırarak güreşmektedir.

 M.Ö. 2250’ye tarihlenen kalıntılarda deve kemiklerine de rastlanmıştır.

 M.Ö. 1540 Tahran Gürcistan Kütüphanesi’nde Muragga-i Gulshan adlı miyatürde üzerinde halı olduğu görülen iki tek hörgüçlü devenin güreşi resmedilmiştir. Minyatüre sağ üstte “Mucizevî yaratı” ya ilişkin bir Kuran ayeti mevcuttur. Resimdeki develerin kuyruklarının bugünkü güreş develerinin kuyruklarının bağlı olması gibi bağlı, ağızlarının ise bugünkü gibi ısırmalarını önlemek için bağlı olduğu görülmektedir.

 M.Ö. 202-206 yıllarında Çin kaynaklarına göre Orta Asya’da her yıl düzenlenen kurban şenliklerinde at yarışlarının yanı sıra çift hörgüçlü develerin güreşinin yapıldığı anlaşılmaktadır.

 375-1453 Ortaçağda İpek yolunda taşımacılıkta develer kullanılmıştır.

 1299-1918 Osmanlıda lojistik ihtiyaca cevap veren develerin varlığı bilinmektedir.

 Osmanlıların yaşamında deve önemli bir yere sahipti. Osmanlıda deve bakıcılarına “Şütürban Ağa” , sarayda deve bağlanan ahıra da “Has Ahır” adı verilirdi.

 1529’da Osmanlı Viyana kuşatmasına 20.000 adet deve ile lojistik fayda sağlamıştır.

 1543’te Osmanlı Macaristan seferinde Osmanlı ordusunda 900 katar deve taşıma işi yapmıştır.

 1638 yılında Osmanlı Bağdat seferinde Türkmenlerden 730 deve kiralamıştır.

 M.S. 16. Yüzyıla ait Boston Güzel Sanatlar Müzesi’ne ait bir minyatürde iki tek hörgüçlü devenin birbirini ısırarak güreşi resmedilmiştir. İki devenin üzerine de çul konulmuş olduğu, başlarında yular ve yulara bağlı çilbir çok açık biçimde görülmektedir.

 Cumhuriyet döneminde öncelikle Yörükler, yazlıktan kışlığa veya kışlıktan yazlığa göçerken develeri taşımacılıkta kullanmışlar. Boş zamanlarda da güreştirmişledir.

Görüldüğü üzere her alanda yararlandığımız develerle, bugün de çok eskilere dayana eğlence kültürümüzü devam ettirmekteyiz. Develerin güreşmesi tek başına kültür olduğu gibi, onların güreşlere hazırlanması ve üzerlerindeki rengârenk süslemeler ve işlemeler bile başlı başına bir kültürdür. Son olarak Çine Belediyesi’nin güreşlerde bayanlardan para almaması da takdir edilecek bir husus.