Günümüzde Toplu İş Sözleşmesi

Ülkemizde toplu pazarlık hakkı, 1983 yılında Milli Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilen 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasasınca düzenlenmektedir.
Bir toplu iş sözleşmesi ancak bir işçi sendikası ile bir işveren veya işveren sendikası arasında imzalanabilir. 2822 sayılı yasaya göre, bir işyerini kapsamına alan toplu iş sözleşmesi, işyeri düzeyinde toplu iş sözleşmesidir.

Bir kamu kuruluşuna veya özel kuruluşa ait ve aynı iş kolunda birden çok işyeri varsa, bu kuruluşun bu işyerleri için ancak bir tane işletme düzeyinde toplu iş sözleşmesi yapılabilir.

Bazı işkollarında ise işveren örgütleri, grup toplu iş sözleşmesi uygulamasını getirmişlerdir. İşveren sendikası, kendisine üye birden çok işveren adına birlikte toplu iş sözleşmesi imzalamaktadır.

2822 sayılı yasaya göre bir işyerinde çalışan işçiler adına toplu iş sözleşmesi yapmak isteyen sendika öncelikle yetki almak zorundadır. Bir işyeri veya işletme düzeyinde yetki almak isteyen sendikanın, o işkolunda çalışan işçi sayısının en az % 10’unu üye yapmış olması gerekir.(Bu konuya ayrıca ehliyet ve yetki bölümünde değineceğiz).Bu önkoşulu yerine getiren sendika, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurur. Sözleşmenin kapsamına girecek işyeri veya işyerlerinde başvuru tarihinde çalışan işçiler ile üyelerinin sayısının saptanmasını ister.

Eğer sendika üyeleri başvuru tarihinde çalışan işçilerin çoğunluğunu oluşturmuyorsa, durum yalnızca ilgili sendikaya bildirilir.

Sendikanın çoğunluğa sahip olduğuna karar verilmiş ise, işkolundaki diğer işçi sendikaları veya işverenin üyesi bulunduğu işveren sendikası veya işveren,  bu duruma itiraz edebilir. İtiraz, iş davalarına bakmakla görevli mahkemeye yapılır. Görevli mahkeme konuyu inceler ve karar verir. Mahkemenin kararına itiraz edilmesi halinde, Yargıtay’ın kararı kesindir.

Eğer işçi sendikasının çoğunluk yazısına itiraz edilmemiş ise veya yapılan itirazlar reddedilmiş ise, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işçi sendikasına bir yetki belgesi verir.

Toplu sözleşme yetkisini alan işçi sendikası, bu tarihten sonraki 15 günlük süre içinde işvereni veya resmi arabulucunun toplantılara katılmasını isteyebilir. Resmi arabulucunun katıldığı toplantılarda da bir anlaşma sağlanamazsa, tarafların uyuşamadığı bir tutanakla saptanır.

Resmi arabulucular, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen ve bu konularla yakından ilgili olan kişilerdir.

Toplu görüşmenin başlamasından itibaren 60 gün içinde anlaşma sağlanamamışsa ve 30 günden sonra taraflardan biri resmi arabulucu talebinde bulunmamışsa, uyuşmazlığın çözümlenmesi için bir resmi arabulucu atanır. Arabulucu 15 gün süreyle tarafları uzlaştırmaya çalışır. Anlaşma sağlanamazsa, uyuşmazlık bir tutanakla saptanır.

Eğer toplu görüşmede veya resmi arabulucunun çalışmaları sırasında bir anlaşma sağlanabilirse, toplu iş sözleşmesi görüşmeleri sonuçlandırılmış olur ve toplu iş sözleşmesi imzalanır. Ancak anlaşma sağlanamaz ve resmi arabulucu tarafından uyuşmazlık tutanağı tutulursa, grev yasaklarına girilmeyen işyerlerinde ve zamanlarda sendikanın grev hakkı doğar.