Okul öncesi eğitimde disiplin

Disiplin, çocuğunuzun kendi sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiğini ona  göstermektir.. Çocukta ahlak gelişimini de  sağlayan disiplinin nihai amacı çocuğun içdenetim kazanmasını sağlamaktır. 

Toplumuzdaki sert, katı, negatif eleştiriye dayalı disiplinin uygulamalarının aksine disiplin aslında  kararlılık, kesinlik, süreklilik, sakinlik ve ödüllendirmeyi gerektirir. Yani disiplin “ceza vermek” değil, çocuğun sorumluklarını içselleştirmektir.

Temel alışkanlıklar erken gelişim yıllarında kazanıldığından okul öncesi dönemde disiplin konusu hem aile hem de okul öncesi eğitimcilerinin üzerinde hassasiyetle durması gereken bir konudur.

Disiplin, çocuğa karşılaştığı durumlar ve insanlar karşısında nasıl davranması gerektiğini öğretir. Çocuğun davranışını kötülemek, ayıplamak, onaylamamak ona bu durum karşısında nasıl davranması gerektiğini öğretmez. Aile ve öğretmenler söz ve davranışlarıyla çocuğa kazandırmak istediklerini davranışları somut  bir  şekilde  anlatmalıdırlar.Unutmamak gerekir ki, özellikle okul öncesi dönem çocuğu her türlü çevresel uyarıcıya son derece açıktır ve davranışları taklit etmede son derece başarılıdır. Bu nedenle, anne babalar ve çocuğun çevresindeki diğer yetişkinler çocuğa model olduklarının farkında olmalıdırlar.Böylece  kazandırılmak  istenilen  davranışlar  somut  bir  şekilde  anlatılmış  da  olur.

Disiplin, çocuğa dürtülerini kontrol etmeyi öğretir. Çocukların bir özelliği yetişkinlerin aksine daha dürtüsel yani davranışın sonuçlarını düşünmeden davranmalarıdır. Çocuğa “dur-düşün-yap” şeklindeki bir düşünme biçimini kazandırmak, davranışları sonunda üzülen çocukları davranış sürecinin daha farkında olmalarına yardımcı olur.
Disiplini etkili olarak kullanabilmek için, kurallarımızın mantıklı, akla yatkın ve uygulanabilir olmalıdır. Bir başka nokta, disiplin yaklaşımının çocuğun gelişimsel dönemine de uygun olması gerekir. Örneğin okula başlayacak olan 6 yaş çocuğuna uygun olan disiplin yöntemi 1 yaş çocuğuna uygun olmayabilir. Bu nedenle aileler olarak çocukların gelişim dönemleri hakkında bilgi sahibi olmak onlara karşı davranışları şekillendirmemizi olumlu olarak etkileyecektir.
Çocuğuma disiplin açısından nasıl yardımcı olabilirim?

Her anne baba, çocuğunu birinci derecede gözlemleyebilecek ve gelişimini destekleyecek kişilerdir. Aile çocuğunun yeterlilik ve geliştirmesi gereken alanları objektif olarak belirleyebildiğinde, çocuğunun gelişimine en üst düzeyde destek verebilir. Çocuğunuzu gözlemleyerek onun yetenek alanlarını bulabilir ve bunları ilerletmek üzere çalışabilirsiniz. Çocuğunun gelişimi en iyi destekleyen anne babalar, çocuklarının yeterliliklerini tarafsız olarak değerlendirebilen, beklenti ve desteklerini buna göre şekillendirebilen ebeveynlerdir.

Çocuklarınızın yeterliliklerine odaklanmak çok önemli ve üzerinde durulması gereken bir noktadır. Geleneksel ailelerde ısrarla çocuğun yapamadıkları üzerinde durulur ve çocuğu cesaretlendirmek yerine kişiliğini ve özgüvenini olumsuz etkileyebilecek yorumların yapıldığı görülür. Çocuğun istenmeyen davranışları görmezden gelinerek yapabildiklerini ödüllendirmek, daha iyisini yapması için cesaretlendirmek, pekiştirmek gerekir.

Okul öncesi çocuklar model alma, taklit yoluyla öğrenirler. Bu nedenle çocuğa birebir model olmak gerekir: örneğin; akşam yemeğinde ıspanağı yemeyen  babayı gören çocuğunuzun yemek seçmesi beklenen bir sonuçtur. Bu durumda ona yemek kuralları ve beslenme ile ilgili gerekli disiplini yerleştiremezsiniz. Kurallar;  çocuğunuzun yaşına uygun bir şekilde ve anlayabileceği bir dilde anlatılmalıdır. Neden  kuralların olduğu ,kurallara uyulduğunda  neler kazanılacağı ve uymadığında neler kaybedilebileceği ile ilgili bilgiler anne – baba tarafından açıklanmalıdır. Bu   açıklamalar için tüm aile üyelerinin bir  arada  olduğu  zamanlarda  yapılmalıdır.   

Çocuklar kendilerine verilen kurallarda kesin olunmasını isterler. Anne babalar davranışlarında hem kendi içinde hem de birbirleri arasında tutarlı olmalıdırlar. Anne ve baba, çocuğun kuralları karşı geldiği durumlarda birbirleri ile tutarlı ve benzer tepkiler vermelidir.

Ebeveynler çocuklara neyi yapmamalarını değil  çocuklara niçin yapmamaları gerektiğini düz, basit ve mantıklı olarak anlatmalıdırlar.
 
Şüphesizdir ki çocuklar, hem anne hem de baba için dünyanın en değerli varlıklarıdır. Bununla beraber çocuk eğitimi takım içinde tutarlılığı gerektirir. Anne babanın okul öncesi dönemde çocuğa rol model olması, olumlu davranışları desteklemesi ve gelişimi için ortamlarını düzenlemesi çocuğunun gelişimi için yapabileceği en faydalı işlerdir.